Röntgenstralen zijn een vorm van stralen zoals zichtbaar licht, maar met hogere energie, zodat ze door het lichaam kunnen dringen. Met onze toestellen (röntgenapparaten en CT-scanners) kunnen we beelden maken van de inwendige structuren in het lichaam om ziektes en andere problemen op te sporen.
Uw arts heeft een onderzoek aangevraagd waarbij röntgenstralen gebruikt worden. Samen met de radioloog waakt de aanvragende arts erover dat de voordelen van dit onderzoek ruim opwegen tegen de mogelijke risico’s. Dit noemen we rechtvaardiging of verantwoorde medische beeldvorming.
Hier vindt u meer informatie over röntgenstralen en de risico's die eraan verbonden zijn.
Algemene info
Kunnen medisch diagnostische röntgenstralen schade veroorzaken?
Normaal gezien niet. De stralingsdosis die wij gebruiken is heel beperkt. De toestellen en de gebruikte dosis worden streng gecontroleerd en opgevolgd. Bij herhaalde onderzoeken, en zeker wanneer die een wat hogere dosis met zich meebrengen, zoals bepaalde CT-scans en interventionele procedures, bestaat er iets meer kans op het ontwikkelen van kanker door straling. De arts die het onderzoek heeft aangevraagd en de radioloog waken erover dat de meerwaarde van dit onderzoek bij u echter ruim opweegt tegen een mogelijk risico.
Hoe groot is dan het risico om kanker te krijgen van röntgenstralen? Neemt dit risico toe als ik meerdere onderzoeken onderga?
Dit risico is zeer laag, maar wel cumulatief. Dit betekent dat bij elk onderzoek het samengeteld risico iets groter wordt. Daarom voeren we enkel onderzoeken uit die noodzakelijk zijn en houden we de stralingsdosis voor elk onderzoek zo laag mogelijk waarbij we tegelijk toch beelden van goede diagnostische kwaliteit maken. Het risico is groter voor kinderen dan voor volwassenen en groter voor vrouwen dan voor mannen.
De kans dat je kanker krijgt in je leven is voor iedere persoon 42%. Ongeacht je levensstijl. Een onderzoek met straling zorgt voor een kleine stijging van de kans op kanker:
| Onderzoek | dosis | bijkomend risico op kanker | vergelijkbare straling bij |
|---|---|---|---|
| intra-orale en panoramische dentale opnames (beelden van de tanden) | < 0,1 mSv (kind < 0,03 mSv) | kleiner dan 0,001% | 1 heen-en-weer-vlucht naar Verenigde Staten |
|
Meeste radiografieën Dentale CBCT Mammografie |
0,1 - 1 mSv (kind 0,03 - 0,3 mSv) | 0,001 - 0,01% | 10-tal heen-en-weer vluchten naar Verenigde Staten |
|
Meeste CT-onderzoeken Diagnostische interventionele procedures (Kempens Hartcentrum, bepaalde ingrepen bij vaatchirurg en neurochirurg) |
1 - 10 mSv (kind 0,3 - 3 mSv) | 0,01 - 0,1% | 100-tal heen-en-weer vluchten naar Verenigde Staten |
Is er een limiet voor de dosis die ik kan krijgen van röntgenstralen?
Neen. Voor elk onderzoek wegen we de voordelen en mogelijke risico’s opnieuw af. Zolang dit onderzoek voor u voordelig is, mag het uitgevoerd worden.
Geven alle onderzoeken dezelfde stralingsdosis?
Neen. De stralingsdosis hangt af van het type onderzoek. De meeste röntgenonderzoeken geven een lage stralingsdosis. In de tabel hieronder kan u een lijst vinden van de gemiddelde stralingsdosis voor een aantal onderzoeken, uitgedrukt in millisievert (mSv), vergeleken met de duur van natuurlijke blootstelling in België om eenzelfde dosis te bereiken.
| Onderzoek | gemiddelde dosis (msv) | natuurlijke blootstelling |
|---|---|---|
| Röntgenfoto longen | 0,06 | 9 dagen |
| Röntgenfoto onderrug | 1,9 | 9 maanden |
| Röntgenfoto buik | 0,5 | 3 maanden |
| Mammografie | 0,3 | 1,5 maanden |
| CT longen | 3 | 15 maanden |
| CT buik | 7 | 3 jaar |
| CT hoofd | 1,5 | 8 maanden |
In de laatste kolom zie je de duur van de natuurlijke blootstelling om de stralingsdosis van het onderzoek te bereiken. Iedereen wordt blootgesteld aan straling afkomstig van de omgeving, zoals kosmische stralen, aardstralen, straling vanuit voeding en zelfs vanuit ons eigen lichaam. Deze straling wordt achtergrondstraling genoemd en is gelijkaardig aan de straling die gebruikt wordt voor medische doeleinden.
Zijn er alternatieven voor röntgenstralen?
Ja. Een echografie of een MRI-scan maakt geen gebruik van röntgenstralen.
Het is echter niet steeds mogelijk om deze technieken te gebruiken voor elk medisch probleem. Daarom kan het zijn dat voor uw aandoening en medische vraag het gebruik van deze technieken geen oplossing biedt.
Ben ik radioactief na dit onderzoek?
Neen. Bij onderzoeken met röntgenstralen bent u nadien niet radioactief. Er zijn bijgevolg dus ook geen beperkingen voor contact met anderen.
Info voor kinderen / ouders
Wat moet ik weten als ouder?
Bij radiologische onderzoeken werken we met ioniserende straling. Hiermee kunnen we een beeld van het lichaam maken dat de arts heel precieze informatie geeft over de gezondheid van uw kind.
De arts zal erop toezien dat de verwachte voordelen van het onderzoek duidelijk groter zijn dan de mogelijke risico’s. Een blootstelling aan straling is namelijk ongezond en de gevolgen kunnen ernstig zijn. Daarom stelt de arts dit onderzoek enkel voor als het in het belang is voor de algemene gezondheid van uw kind.
Wanneer uw arts voorstelt om een onderzoek met röntgenstralen uit te voeren, betekent dit dat het niet uitvoeren van dit onderzoek een groter risico voor de gezondheid van het kind met zich meebrengt dan het stralingsrisico. Voor röntgenonderzoeken bij kinderen gebruiken we aangepaste apparatuur en nemen we extra voorzorgsmaatregelen.
Wat kan ik doen als ouder?
- Vertel het ons als uw kind pas nog onderzocht werd met straling.
- Dring niet aan op het uitvoeren van radiologisch onderzoeken die uw arts niet nodig vindt.
- U hebt het recht te weten waarom de arts een bepaald onderzoek wil laten uitvoeren. Vraag dus gerust om uitleg. Uw arts en de verpleegkundigen zullen u met plezier uitleg geven.
Wat doet het medisch team om de bescherming van mijn kind te garanderen?
Het medisch team zal in de eerste plaats nagaan of een radiologisch onderzoek echt nodig is. Daarom zullen ze kijken of er geen andere opties bestaan die minder risico’s inhouden en die ook de nodigde informatie kunnen bieden.
Als een radiologisch onderzoek toch de beste keuze blijkt voor uw kind, zal het medisch team de stralingsdosis zo laag mogelijk houden maar met behoud van beeldkwaliteit. De beelden van het onderzoek moeten het medisch team namelijk de mogelijkheid bieden om in alle vertrouwen een diagnose te stellen en een gepaste behandeling op te starten.
Info voor zwangeren
Zolang het medisch voordeel groter is dan het kleine risico door straling, zijn röntgenonderzoeken bij zwangere patiënten mogelijk. Zwangere vrouwen moeten hun arts en de medewerker op de afdeling medische beeldvorming inlichten over de zwangerschap en zelfs over de mogelijkheid van zwangerschap.
- Wanneer de aanvragende arts en de radioloog op de hoogte zijn van een (mogelijke) zwangerschap, wegen zij de specifieke voordelen en risico’s voor een onderzoek nauwkeurig af, hierbij is de lichaamsregio die onderzocht wordt een belangrijke factor.
- Niet-dringende onderzoeken kunnen eventueel uitgesteld worden en mogelijks kan een techniek zonder röntgenstralen worden gebruikt.
- In bepaalde gevallen is een onderzoek met röntgenstralen de meest aangewezen keuze. Met de moderne apparatuur en een juiste techniek kunnen röntgenonderzoeken van het hoofd, de hals, de ledematen, de longen en het hart veilig uitgevoerd worden. Voor andere röntgenonderzoeken nemen we bijkomende voorzorgsmaatregelen.
Bent u zwanger of bestaat de kans dat u zwanger bent, vertel dit dan aan een medewerker van de afdeling!
Info voor begeleiders
Bij sommige patiënten is het een meerwaarde dat er een begeleider bij de patiënt aanwezig is tijdens het onderzoek (bij kleine kinderen, personen met een handicap, ...). Uw aanwezigheid is uw eigen keuze. Indien u niet wenst aanwezig te zijn, breng dan het medische team zo snel mogelijk op de hoogte.
Tijdens het onderzoek worden röntgenstralen gebruikt, ook u zal hierbij een klein beetje bestraald worden.
Kunnen deze röntgenstralen schade veroorzaken?
Normaal gezien niet. De stralingsdosis die wij gebruiken is heel beperkt. De toestellen en de gebruikte dosis worden streng gecontroleerd en opgevolgd. Wanneer u herhaaldelijk bestraald wordt, bestaat er iets meer kans op het ontwikkelen van kanker door straling.
Indien u de instructies van de beeldvormer nauwgezet opvolgt, kunnen we de straling die u ontvangt tot een minimum beperken.
Baby’s en foetussen zijn gevoeliger dan volwassenen voor de effecten van straling. Bent u zwanger of bent u mogelijks zwanger, vertel dit dan aan een medewerker van de afdeling. Zij zullen samen met de verantwoordelijke arts bekijken of, en eventueel onder welke omstandigheden, u aanwezig kan zijn tijdens de procedure.
Opgelet
Indien u nog vragen heeft, aarzel dan niet om ze te stellen aan onze medewerkers op de dienst Medische Beeldvorming. Ze helpen u graag verder!
Op www.zuinigmetstraling.be kan u terecht voor meer uitgebreide informatie.
Deze info werd opgesteld door het OLV-ziekenhuis Aalst-Asse-Ninove, het UZ Leuven en het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) en is o.a. gebaseerd op de informatie van het International Atomic Energy Agency (IAEA). Ze kwam tot stand in samenwerking met de Belgische Vereniging van Radiologie (BVR) en het Belgian Medical Imaging Platform (BELMIP).